Het gewone leven laten ervaren

Geplaatst op 06-06-2017 in: Uitgelicht, Algemeen

Mensen met een beperking het gewone leven laten ervaren. Dat is het doel van ASBM, het begeleidingsmodel dat Adullam in de hele organisatie hanteert. Een introductie.
 

“Een jongen met moeilijk gedrag is ontzettend enthousiast dat hij nu de pannenkoeken bakt voor de groep: ‘zijn pannenkoeken’. Vroeger zeiden we: We beginnen er niet aan, want dan zit de hele keuken onder het beslag. In een aantal stappen gaat het nu best, al moet je soms nog wel even dweilen” (Bram Prins, Raad van Bestuur)
 

Een zo gewoon mogelijk bestaan wil Adullam haar bewoners, deelnemers en logés bieden. Zoveel mogelijk een normaal christelijk leven met dagritmes, taken en activiteiten, zelfzorg, wonen, werken, kerkgang, Bijbellezen en contacten met familie en vrienden. Bijna net als ieder ander.

Medewerkers van Adullam kijken, denken en doen sinds een paar jaar anders. Zogenaamd ‘probleemgedrag’ van bewoners, cliënten en deelnemers en het beheersen daarvan is niet meer bepalend voor de begeleiding die ze geven. Leidend zijn nu vragen als: Wat heeft de bewoner, deelnemer of logé nodig? Voelt hij (of zij) zich veilig? Weet hij zich gewaardeerd? Kan hij keuzes maken? Hebben de activiteiten voor hem betekenis? In de praktijk blijkt dat zorgvragers daardoor meer veiligheid ervaren, ondersteund door begeleider én activiteit. Bovendien is van probleemgedrag minder sprake.

ASBM, wat betekent die afkorting?

ASBM staat voor Adullam-Schutse-BegeleidingsModel. Het is een orthopedagogisch model voor de behandeling van mensen met een verstandelijke beperking (in combinatie met gedrags- en psychische problemen). Sinds 2015 bieden Adullam en zusterorganisatie De Schutse volgens dit model zorg en begeleiding.

Wat is ASBM?

Gewoon leven willen we allemaal. Voor veel mensen met een (verstandelijke) beperking en gedragsproblemen is gewoon leven echter verre van vanzelfsprekend. ASBM is erop gericht dat ook zij het gewone leven ervaren.
Dat gewone leven bij Adullam is een leven waar de Bijbel het richtsnoer is. Een leven waar het gewoon is dat we naar de kerk gaan, dat we bidden en psalmen zingen, dat we omzien naar elkaar. Een leven waar we weten dat we wedergeboren moeten worden, wil het wèl zijn voor de eeuwigheid.
 

Binnen ASBM wordt er veel gewerkt met driehoeken. Een van de basisdriehoeken is de driehoek Activiteit-Begeleider-Cliënt (ABC).  De begeleiders ondersteunen cliënten in hun activiteit, daarbij heeft de cliënt houvast aan de begeleider en aan zijn activiteit. Dit is heel wezenlijk in het model. Enerzijds de veiligheid en houvast die een cliënt ervaart van zijn begeleider die hem ‘nabijheid biedt’, waarbij de ondersteuning kan verschillen afhankelijk van de belevingswereld en de vaardigheden ( het ‘aankunnen’) van de cliënt, juist op dat moment. Anderzijds bieden het rimte en de structuur van het dagprogramma en de betekenisvolle activiteiten die houvast, net zoals in het gewone leven het leren of werken houvast, structuur en duidelijkheid bieden. Daardoor worden uiteindelijk op basis van onvoorwaardelijke ondersteuning met betekenisvolle activiteiten samen competenties (vaardigheden) opgebouwd.

Volgens het model ervaren cliënten het gewone leven doordat hun begeleiders:

• uitgaan van hun menselijke behoeften;
• een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie met hen aangaan;
• samen werken aan een betekenisvolle daginvulling en
• anders kijken naar probleemgedrag en de onderliggende oorzaken wegnemen.

Voor cliënten ontstaat een betrouwbare omgeving dankzij onvoorwaardelijke begeleiding in een goede onderlinge verhouding én een herkenbaar en voorspelbaar dagprogramma. Stress en daaruit voortkomend gedrag nemen daardoor af. Clienten ontwikkelen zodoende meer vertrouwen in begeleiders en op termijn ook meer en meer in zichzelf. Dat heeft weer tot gevolg dat ze zich, binnen de ondersteuningsrelatie, zelfstandiger durven en kunnen bewegen.

 ‘Zorgvragers ervaren meer veiligheid door houvast aan begeleider en activiteit’

Is ASBM uniek?

ASBM is gebaseerd op Triple-C, dat is ontwikkeld binnen ASVZ, een zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke beperking en psychische problemen in Zuid-Holland en West-Brabant. Het handboek ‘Triple-C - Gewoon is anders' ontving de Gehandicaptenzorgprijs 2012 van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland.

Past de basis van Triple-C bij de identiteit van Adullam?

De zorg- en mensvisies van Adullam zijn gebaseerd op de Bijbel, Gods Woord. In het algemene model van Triple-C zijn die onvoldoende zichtbaar. In samenspraak met (eigen) orthopedagogen en deskundigen uit het reformatorisch onderwijs hebben Adullam en De Schutse een op hun organisaties toegespitste uitwerking beschreven. Die doet recht aan de eigen reformatorische kijk op zorg en mens, maar ook aan de basisprincipes van Triple-C. Dat laatste bleek mogelijk doordat de uitgangspunten en denkwijzen van christelijke pedagogen (M.J. Langeveld en W. ter Horst) een heel belangrijke basis van Triple-C vormen.

Wat onderscheidt ASBM van andere behandelmethoden?

Beperkingen of probleemgedrag worden niet primair als uitgangspunt genomen. Vooronderstelling is dat alle gedrag sterk bepaald wordt door de omstandigheden waarin de zorgvrager leeft. Als die ‘omgevingsvariabelen’ worden aangepakt, komt dat het welzijn en het welbevinden van de cliënt ten goede.

ASBM gaat dus uit de behoeften van de zorgvrager?

Ook cliënten met een verstandelijke beperking hebben hun menselijke behoeften. Begeleiding en behandeling volgens ASBM is gericht op het beantwoorden aan – en vervullen van die behoeften. Cliënten straffen, vastbinden of afzonderen past daarbij niet. Afhankelijk van de situatie wordt beoordeeld welke begeleiding op dat moment wordt ingezet: richtinggevend, uitnodigend of ruimtegevend.
 

“Ik weet nog dat ik soms aan cliënten die ‘lastig’ gedrag vertoonden, stond te sjorren om ze in een rustkamer te krijgen. Ik dacht dat het beter was om ze even apart te zetten. Nu weet ik dat zo’n cliënt juist nabijheid behoeft. Je probeert in gesprek te gaan en bent er onvoorwaardelijk voor hem of haar. Een cliënt voelt zich daardoor eerder begrepen en veiliger.” (Heleen Wisse, locatieleider van Wilgenheim in Alblasserdam)

“Als iemand gespannen of boos is, stimuleren we hem om rustig te worden. Wanneer er een deur dichtknalt, wordt de bewoner niet ter verantwoording geroepen. We praten erover, maar vooral om de oorzaak te achterhalen. Hoe kwam dat nu? Was je boos? Het opgeheven vingertje blijft achterwege.” (Jannet Herweijer en Marita Vernooij, medewerkers Maasheim, Puttershoek)

Welke behoeften heeft de zorgvrager?

Net als ieder ander mens: stabiliteit en veiligheid bij zichzelf en vanuit zijn omgeving, lichamelijke gezondheid, liefde en waardering van anderen, eigenwaarde op grond van zijn gekregen eigenschappen en talenten, zo mogelijk prestaties kunnen leveren, activiteiten die zinvol en betekenisvol zijn voor hem en de ander, ruimte om gekregen talenten te ontdekken en zichtbaar te maken, dienstbaar kunnen zijn voor het welzijn van anderen.

‘Doel is een zo gewoon mogelijk leven. Niet alle wensen van cliënt worden vervuld’

Hoe gaat ASBM met die behoeften om?

“ASBM betekent niet dat we aan alle wensen voldoen. Zo wilde een cliënt rijlessen nemen. We hoorden dat een broer van hem thuis trots zijn net verkregen rijbewijs had getoond. Zoiets wilde hij óók. Er lag een behoefte aan waardering achter. We leren hem nu in fasen taarten bakken. Kan hij binnenkort thuis met een stralend gezicht zijn taartbakdiploma laten zien.” (Bram Prins, Raad van Bestuur)
 

“Soms wil een bewoner niet douchen. Dan kan het bijvoorbeeld voorkomen dat hij op de grond gaat liggen. Vroeger zouden we meer gericht zijn op het niet willen douchen. Nu kijken we naar de reden en bewegen we met de bewoner mee. Vaak steekt er iets achter; wil de bewoner net op dat moment iets anders doen. Een half uurtje later gaat het zonder problemen. Onlangs bleek een bewoner liever ’s avonds in plaats van ’s morgens te willen douchen. Zo wordt het ‘probleem’ simpel opgelost.” (Jannet Herweijer en Marita Vernooij, medewerkers Maasheim, Puttershoek)

De behoeften van de mens staan niet op zichzelf. Als ruggengraat voor de behandeling en als leidraad voor de inrichting van de organisatie gelden bij Adullam waarden die de Bijbel aanreikt. Die zijn heilzaam voor zowel cliënt als begeleider. ASBM definieert de volgende zeven waarden:

Fysieke waarden:

• Mensen hebben andere mensen nodig in het opgroeien en samenleven
• Een menswaardige omgeving nodigt uit tot menselijk gedrag

Emotionele waarden:

• Onvoorwaardelijke ondersteuning komt tegemoet aan erkenning en waardering
• Samenleven is een sociaal gebeuren vanuit respect en wederzijdse afhankelijkheid

Mentale waarden:

• Ieder mens heeft het nodig om regie en invloed op zijn eigen leven te ervaren 

Zingevend:

• Welbevinden is een co-creatie van de mens en zijn omgeving 
• Het leven van de mens krijgt betekenis als er sprake is van het liefhebben van God boven alles en de naaste als zichzelf

De waardencirkel ziet er dan als volgt uit:

Denkend en handelend vanuit deze waarden biedt de begeleider onvoorwaardelijke ondersteuning. Ook als het minder vanzelfsprekend wordt, bijvoorbeeld als de cliënt stress ervaart en agressie toont. Zo’n begeleiding geeft de cliënt veiligheid, zekerheid en sociaal contact. Een betekenisvolle daginvulling haakt aan bij de verlangens naar erkenning en waardering en het kunnen gebruiken van talenten.
 

“Ik doe zoveel mogelijk zelf. Ik ruim mijn eigen kamer op en help met afdrogen en brood smeren. Als ik iets moeilijk vind, helpen begeleiders mij of nemen ze dingen van me over. Ze schrijven ook op wat er gaat gebeuren. Dat helpt. Hierdoor zit ik beter in mijn vel.” (Lydia Floor, bewoner van Maasheim, Puttershoek)

“Een deelneemster in ons dagactiviteitencentrum vertelde dat ze graag eens koffie wilde rondbrengen op de school waarmee we samenwerken. Eerder zouden we hebben gezegd: Dat gaat niet, jij zit in de inpakgroep, jij doet inpakwerk. Nu leren we haar stap voor stap die nieuwe activiteit en we zien hoe dienstbaar ze zich voelt.” (Heleen Wisse, locatieleider van Wilgenheim in Alblasserdam)

Wat is een betekenisvolle daginvulling?

Cliënten ervaren het gewone leven aan de hand van een volledig dagprogramma met activiteiten op het vlak van zelfzorg, wonen, werk/scholing en vrije tijd. Begeleiders leren nieuw gedrag aan dat bij het gewone leven past. Door uitdagingen, taken en verantwoordelijkheden verkrijgen cliënten vaardigheden (competenties), zodat het zelfvertrouwen groeit. Dat zorgt voor meer plezier, minder frustratie, minder stress en minder probleemgedrag.

‘Meer zelfvertrouwen zorgt voor meer plezier, minder frustratie, minder stress en minder probleemgedrag”

Daarom wordt er dus anders gekeken naar probleemgedrag?

ASBM ziet problematisch gedrag als het topje van de ijsberg, een uiting van onvervulde menselijke behoeften. Het is niet raadzaam om probleemgedrag de kop in te drukken met protocollen, medicatie, afzondering of andere beheersmaatregelen. Dan raken cliënten alleen maar verder verwijderd van ‘het gewone leven’.
ASBM concentreert zich dus niet op het controleren of beheersen van probleemgedrag, maar op de onderliggende behoeften. Met als doel een zo gewoon mogelijk leven. Dat betekent niet dat alle wensen van cliënten vervuld worden. Bekeken wordt wat de behoefte achter een wens is en of daar binnen de kaders van Gods Woord aan kan worden voldaan.

‘We concentreren ons niet op probleemgedrag, maar op onderliggende behoeften’

ASBM geldt ook de medewerkers

ASBM is niet beperkt tot de zorgverlening. Ook medewerkers moeten zich in hun werk en zorg voor de cliënten veilig kunnen voelen en gewaardeerd weten. Voor zo’n werkklimaat is de zienswijze van ASBM ook van toepassing. ASBM is een totaalmodel voor cliënten, medewerkers en Adullam als organisatie.

ASBM gaat nog verder…

Voor het zoveel mogelijk ervaren van het gewone leven is ook de betrokkenheid van anderen van groot belang. Gastgezinnen en vrijwilligers dragen bij aan het vergroten van het sociale netwerk van bewoners, deelnemers en logés. Daarnaast is er de kerkelijke gemeenschap voor huisbezoek, catechisatie en het opdragen van het werk van Adullam in het gebed.
ASBM betreft evenzeer de huisvesting. Zo sluit Maasheim in Puttershoek aan bij de visie op ‘het gewone leven’. De nieuwbouw is geen massief geheel, maar heeft veel weg van een rijtjeshuis. Alle zorgvragers wonen in een eigen appartementje - met keuken en sanitair - en er zijn eigen groepsingangen. Daarnaast heeft iedere afdeling een gezamenlijke woonkamer met keuken, zodat het ook mogelijk is om samen met de bewoners op de groep te koken.
 

“Onlangs kwam ik een aardig meisje tegen in een voorziening van Adullam. Ze zat in een rolstoel en maakte wat geluiden. De begeleidster vertelde me: Dat deed ze vroeger vrijwel de gehele dag. Nu doet ze dat nog af en toe. Met ASBM hebben we een goed dagprogramma ontwikkeld met activiteiten die echt bij haar aansluiten. Ze helpt mee met handdoeken opvouwen, de afwasmachine leegruimen en bij het maken van appeltaart. Ze heeft het naar haar zin. Haar ouders zijn er heel blij mee: Wat een verandering!” (Bram Prins, Raad van Bestuur)

 Deel dit nieuws via LinkedIn

 Deel dit nieuws via Whatsapp